BEN DEĞERSİZİM

“BEN DEĞERSİZİM!”

Merhabalar, bugünkü yazımızda kişinin kendisini değersiz bir varlık olduğunu düşünmesinde etkili olan faktörleri psikanalitik açıdan ele alacağız.

Kendini değersiz biri olarak görme, kendi değerine ilişkin olumsuz inançlar geliştirmekle ve kendini diğer insanlardan daha değersiz bir varlık olarak algılamakla ortaya çıkar. Psikanalitik açıdan bu durumun kökeni genellikle bilinçdışı süreçler ve erken çocukluk deneyimlerine dayanıyor olabilir.

Erken yaşta yaşanan travmalar, duygusal ihmal, fiziksel veya duygusal istismar gibi deneyimler, kişinin kendine değer biçme yeteneğini olumsuz etkileyebilir. 

Öte yandan ebeveynlerin eleştirel, soğuk, sevgisiz samimiyetten yoksun veya reddedici tutumları, çocuğun kendini değersiz biri olarak algılamasına yol açabilir. Ebeveynlerin aşırı beklentileri veya diğerleriyle sürekli kıyaslamaları da benlik saygısını zedeleyebilir. 

Psikanalitik teoriye göre, insanlar iç dünyalarında bakım verenleri ve diğer önemli figürlerle ilgili içsel temsiller oluştururlar. Eğer bu temsiller olumsuz ise, kişi değersiz biri olduğunu düşünebilir. Örneğin, bir ebeveynin eleştirel ve sevgisiz bir temsili, kişinin yetersiz, değersiz ve sevilecek biri olmadığına dair düşünmesine neden olabilir. 

Bazı durumlarda ise kendini değersiz algılama, kişinin suçluluk, öfke veya diğer olumsuz duygularla başa çıkma çabasının bir parçası olarak ortaya çıkabilir. Yani kişi, içsel çatışmalarını çözmek için bilinçdışı bir şekilde “değersizlik” düşüncesini bir savunma olarak kullanıyor olabilir. 

Ego, kişinin gerçekliği değerlendirme ve duygusal deneyimlerle başa çıkma yeteneğini temsil eder. Zayıf bir ego, kişinin kendini değersiz algılamasına ve dış dünyanın eleştirilerine karşı savunmasız olmasına neden olabilir.

Peki, kendini diğerlerinden daha değersiz olarak gören bir insan neler yapar? 
Kendisine değer verilmemiş bir insan bir başkasına değer vermeye çalışırken zorlanabilir. Bunu sonradan öğrenebilmesi de ancak kendisine değer verebilmeye başladıktan sonra işleyebilen iki yönlü bir süreçtir. Bir başka deyişle, insan kendine değer verebildiği oranda başkalarına da değer verir; diğer insanlara gerçek anlamda değer verdiğini hissettikçe kendisini de değerli bulur.
Öte yandan değersizlik inancı olan bir insan, kendi gerçek benliğini kabul etmekte güçlük çekebilir, ona göre daha görkemli, değerli ve üstün olan bir kişiliğe ulaşabilmek için yoğun çaba harcayabilir. Kişiliğini bütünleştirebilme çabası içinde, bazen olmak istediği kişiyle, bazen de hoşlanmadığı benliğiyle özdeşleşir. Ancak, hangi yöne giderse gitsin, ikisi arasındaki çatışmadan kurtulamadığında bu durum ona acı veriyor olabilir. 
Engin Geçtan şöyle söylemiş: “Kusurlu bir yanımızla yüzleşip bunu kabul edebilirsek, bu yanımızın bir süre sonra ortadan kalkma olasılığı da artar. Bu çoğu kez bilinçli bir çabayı gerektirebilirse de bazen çözüm hiç farketmeden gerçekleşir. Böyle bir süreci başlatmış olmak, insanlarla ilişkilerimizde daha da etkin olmamızı sağlar. Çünkü kendimize hoşgörülü oldukça ve değer verdikçe, diğer insanların kusurlu yanlarını da daha kolay kabul edebiliriz. Dolayısıyla onlara gerçek anlamda bir şeyler verebilmemizin gururunu yaşamaya başlarız. Bu, benliğin şişmesiyle sonuçlanan gururdan çok farklı bir duygudur, insanın kendisine değer verebilmesini içerir! “
Sonuç olarak, kendini değersiz bir varlık gibi görme durumu, bireyin geçmişte yaşadığı deneyimlerin ve içsel çatışmaların bir yansıması olabilir. Psikanalitik terapi, bu durumu anlama ve aşma sürecinde önemli bir araçtır; bilinçdışı süreçleri ve geçmiş deneyimleri anlamaya ve çözmeye çalışarak kişinin kendilik algısını güçlendirmeyi amaçlar. Kendimizi anlamak, duygusal sağlığımız için atacağımız ilk ve en önemli adımdır.

Değersizlik gibi kendinize dair olumsuz inançlarınız varsa ve baş etmekte zorlanıyorsanız bir uzmandan destek almak, bu düşünceleri pozitif kognisyonlara dönüştürmek adına önemli bir adım olacaktır. Bu noktada Ventus Eğitim ve Danışmanlık Merkezi uzman kadrosuyla kendinizi tanıma yolculuğunuzda size eşlik edecektir.