SAVUNMA MEKANİZMALARI

Savunma Mekanizmaları

Savunma mekanizmaları, insanların olumsuz bazı durumlarla mücadele etmek için geliştirdiği bilinç dışı savunma durumlarıdır. Freud insanların bunu baş edemeyeceklere yoğun üzüntüden, utançtan ve duygulardan kaçmak için geliştirdiğini ifade etmiştir. İnsanların doğası gereği kullandıkları bu mekanizma aşırı şekilde kullanıldığında bir bozukluğa dönüşmektedir.Bu mekanizmanın amacı; kişinin benliğin, ego durumlarını, kaygı durumlarını veya kişinin baş edemediği olaylar karşısında durumu kolaylaştırmak amacıyla kullanılmaktadır. Dürtülerin yön verdiği bu mekanizmalar tehdit durumunda devreye girerek işinin yaşanan olayla baş etmesine yardımcı olmaktadır.Olaylara karşı geliştirilen bu tutumlar günlük hayatın işlevini tehdit etmeye başladığında ventus eğitim danışmanlıktaki uzmanlarımızdan destek alabilir ve tutumlarınızın işlevsel hayatınıza etkisini fark ederek tekrarlamak istemediğiniz davranışlarınızı değerlendirebilirsiniz.

Savunma mekanizmaları, kişinin yaşadığı kaygı, suçluluk, utanç, üzüntü, aşağılanma, vicdan azabı gibi acı veren duyguları yumuşatma amacına ile kullanılır. Bu durum, algılanmış olan tehlikeye karşı önceden planlanmış bir seçimden çok, otomatikleşmiş bir tepki olarak kendini göstermektedir. Çoğunlukla bireyde farkında olmadan gerçekleşir. Freud’a göre benliğimiz bizim için utanç verici ve katlanması güç duygu ve durumlara karşı direnmektedir ve bu direnişlerde savunma olarak adlandırdığı süreçler kullanılmaktadır. Benliğin, bilincin bu en derin arzu ve düşüncelerin ortaya çıkmaması için kullandığı birçok yöntem vardır. Savunma mekanizmaları, birey tarafından sorunun gerçek kaynağı ile başa çıkmaya çabalamak yerine sürekli olarak katı bir şekilde kullanıldığında uygunsuz ya da anormal olarak değerlendirilmektedir. Bilinçaltındaki olumsuzluklardan kurtulma yolu olarak da görülen bu mekanizmaları sık sık davranışa dökmek, kişilik sorunlarının yaşanmasına sebep olur.

Savunma Mekanizmalarının Özellikleri:

- Bilinçsiz bir şekilde gerçekleştirilirler

- Savunma mekanizmaları çok sık kullanıldığında bozukluk olarak nitelendirilmektedir

- Savunma, kişinin tehdit olarak hissettiği durumlarda benliği korumak adına geliştirdiği, kişinin yaşamında olumlu sonuçlar doğurabildiği gibi olumsuz sonuçlarda doğurabilmektedir.

- Savunmanın getirdiği faydalar günü kurtarsa da geçicidir ve süreklilik getirmemektedir.

Savunma Mekanizmaları Neden Kullanılır ?

Kişi, benliğinin getirdiği şiddetli arzuları, toplumsal düzenin baskısından korumak ve ruh sağlığının iyiliği için bazı savunma mekanizmalarına başvurmaktadır. Savunma mekanizmaları ben kavramının sürekliliğini sağlamaktadır. Fakat bu mekanizmaların aşırı kullanımı kişiyi gerçeklikten soyutlayabilmektedir.

Doğuştan meydana gelen bu mekanizmaların kullanılmasındaki asıl amaç, çevreye uyum sağlamaktır. Yetişkin bireylerde bu mekanizma ruh sağlığı kazanımında önemli bir rol üstlenmektedir. Bu mekanizmaların devreye girişi ile yaşanan zorluklarla daha kolay başedilebilir. Ventus eğitim danışmanlıkta sürdürdüğümüz terapi hizmetleri ile bu

mekanizmaların sağlıklı ve olumlu yönlerini fark etmek kadar zararlı yönlerini keşfederek ruh sağlığınızın iyiliğini koruyabilirsiniz.

En Çok Kullanılan Savunma Mekanizmaları 

1- Mantığa Bürüme : Başka bir tanımla bahane bulmak veya nedenseleştirmekte denebilir. Kişinin istemediği bir duruma karşı kaçınması ve bunun için kendince mantıklı bahaneler bulmasına denir. Örneğin kopya çekerken yakalanan bir bireyin nasıl olsa cevaplardan yakalanabileceğini düşünmesidir.

2- Gerileme: Durumlar istenildiği gibi gitmedi zamanlarda kişinin kendini güvende hissettiği önceki dönemlere gerilemesi anlamına gelmektedir. Çocuklarda diğer gelişim dönemlerine göre çok daha sık görülmektedir. Örneğin kardeş kıskançlığı yaşayan bir çocuğun ailenin ilgisini tekrar çekebilmek için tuvalet eğitimi olmasına rağmen tekrar altına ıslatmaya başlaması.

3- Bastırma: Olumsuz olayları, durumları veya kişileri bilinçsiz olarak hatırlamama durumudur. Travmatik olaylar ve kişilerin tamamı unutulmaz sadece farkında olmadan unutulur kişi bunların çoğu zaman farkında değildir. Ancak bastırılan anlılar kişinin işlevselliğini bozarak günlük hayatı etkilemektedir. Örneğin tacize uğramış bir kişinin insan ilişkilerinin bozulması fakat bunun neden olduğunu bilmemesidir.

4- Yüceltme : Kişilerin dürtülerini sosyal olarak kabul ettirebilmek için bunu daha kabul edilebilir bir tarafa yönlendirmesidir. Örneğin agresif davranışları olan kişinin kick boks yapması ve bunu sosyal olarak daha kabul edilebilir göstermesi.

5-İnkâr (Yadsıma): Birey, başından geçen bir olayı kabullenmekte zorlanır ve onu hiç yaşanmamış gibi davranır. “Ben yapmadım.”, “Böyle olmadı.”, “Kimse bana söylemedi.”

Örneğin; babasını kaybeden küçük bir çocuk sürekli olarak arkadaşlarına akşam veya hafta sonu yaptıkları ile ilgili hikâyeler anlatabilir ve onun sağlığındaki davranış ve tutumları devam edebilir.

6- Yer değiştirme (Çarpıtma): Bireyin, kendisinde meydana gelen duygu düşünceleri ve sebep olduğu tepkileri ilişkisi olmayan farklı bir duruma yöneltmesi durumudur.

Örneğin, annesiyle iyi ilişkiler kuramayan bir birey, nefretini tüm kadınlara yönlendirebilir. İş yerinde problem yaşayan bir birey, evde eşiyle gerginlik yaşayabilir.

7- Özdeşim: Bireyin kendinde beğenmediği ya da tasvip etmediği özellikleri, duygu ve düşünceleri olduğunda daha başarılı olarak gördüğü birini model alması kendini ve ona yakın hissetmesi durumudur. Eğer birey kendinde bulunan özellikleri özenilir bulmazsa, kendisi olmaktan çıkıp istenilen özelliklere sahip başka biriymiş gibi kendini algılamaya ve davranmaya başlar. Kişinin kendini bir başkasının yerine koyma ve davranma eğilimine “özdeşleşme” denir.

Örneğin, bir öğrencinin okuldaki bir öğretmenini rol model alması onun gibi davranmaya çalışması, onun okuduğu türde kitaplar alması, sürekli onun hayatı ile ilgili ayrıntılarla ilgilenip kendi hayatı o yönde çizmeye çalışması.

8- Karşıt Tepki Geliştirme: Suçluluk duygusu yaratan tehlikeli istekler çok yoğun olduğunda bunların baskı altında tutulması da güçlendiğinden kişi, bu isteklerinin tam karşıtı olan bilinçli tutum ve davranışlar geliştirerek kendini korumaya çalışır. Bu şekilde, baskıya alınmış düşmanca duygular sevgi gösterileriyle, saldırgan istekler sevecenlikle vs. maskelenir.

Örneğin, eşcinsel kimliğini saklamaya yönelik karşı cinse yönelik abartılmış ilgi ve etkinlikler veya çocukken şiddete maruz kaldığı için babasına çok kızgın olan bir birey, insanlara babasını ne kadar çok sevdiğinden bahsedebilir ya da şiddet uygulayan bir ebeveyne dönüşebilir.